ATO Yönetim Kurulu üyeleri 26 – 27 Mart günlerinde Ankara’daki muhtelif ASM’leri ziyaret ederek hekim ve sağlık emekçilerinin çalışma koşulları, ihtiyaçları ve salgına karşı alınan önlemleri yerinde gözlemledi. Ziyaretler esnasında edinilen bilgiler ışığında  “Ankara İl Pandemi 1. Basamak Sağlık Hizmetleri Raporu” hazırlandı. Salgın sürecinde aile hekimleri ve aile sağlığı merkezi çalışanlarının karşılaştıkları durumlar ile ilgili rapora yansıyan bilgiler şöyle:  

1.    Pandemi ilan edilip Türkiye’de Covid 19 vakaları görülmeye başladığında birinci basamakta büyük bir yükü taşıyan Aile Sağlığı Merkezlerindeki (ASM) hekimler ve aile sağlığı çalışanları Covid hastasına yaklaşım, tutum belirleme konusunda bir belirsizlik içinde kaldılar. Kısa süre içinde gerek meslek odası, gerek aile hekimliği derneği, gerekse Sağlık Bakanlığı rehberliği doğrultusunda her Aile Sağlığı Merkezi kendi uygulamasını hayata geçirmeye başladı.

2.    ASM’lerde ilk haftalarda Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE) sıkıntısı olmuştur. ASM’ler cari gider ödeneği aldıkları için ihtiyaçlarını kendileri karşılamaktadır. Ancak KKE gereksinimindeki artışla birlikte maliyetlerin yükselmesi ve temininde zorluk yaşanması nedeniyle sıkıntı yaşamışlardır. Şu an Ankara’da tüm ASM’lere KKE ve dezenfektan dağıtımının yeterli düzeyde olduğu hem Sağlık Müdürü tarafından hem de aile hekimleri  tarafından  ATO Yönetim Kurulu Üyelerine iletilmiştir. Dezenfektan ve KKE  devamlılığının sağlanması pandemi kontrolünde çok önemlidir.

3.    ATO Yönetim Kurulu Üyelerinin tespitlerine göre her ASM’nin işleyişi farklılık gösterse de; aşı, gebe ve çocuk izlem, askerlik ve evlilik raporları, 65 yaş üstü akıl ruh sağlığı raporları kimi zaman ehliyet raporları  verilmektedir. Sosyal mesafe korunmaktadır. Önceden her gün yapılan aşılar artık haftada bir gün yapılmaktadır.
4.    Aşı, gebe ve bebeklere öncelik tanınmakta ve işleri çok çabuk  bitirilerek ASM’den çıkmaları sağlanmaktadır.

5.    Kimi ASM’lerin triyaj uygulaması için mekanları müsait olsa da kimilerinin uygun olmaması ateşli hastaya müdahale açısından zorluk yaşatmaktadır. (Prefabrik binalarda, apartman dairelerinde hizmet veren ASM’ler mevcuttur)

6.    Bazı ASM’lerde hastalarla dış kapı önünde görüşme yapılıp ateşleri ölçülerek içeri alınmakta, bazılarında sosyal mesafe korunarak herkes kendi  aile hekiminin kapısında bekletilmektedir. Aile hekimleri sosyal mesafeyi korumakta, gerektiğinde koruyucu ekipman kullanarak fizik muayene yapmaktadır. 

7.    Hemen tüm ASM’ler triaj uygulayarak şüpheli Covid19, hasta, sağlam gebe-bebek başvurularını ayırmaya çalışıyor. Ancak hepsi tüm bu önlemlere rağmen bulaş endişesi taşımaktadırlar. Ateşi yüksek hastalar, izolasyon odasında kimi zaman çok uzun süreler 112 ekibini beklemek zorunda kalmaktadırlar.

8.    Görüşülen ASM’lerin hepsi en az iki kez dezenfekte edilmişler. Sağlık Müdürlükleri tarafından düzenli dezenfeksiyon yapılması gereklidir.

9.    Tüm aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanları Covid testlerinin yapılmasını talep etmektedirler. Sağlık Müdürlüğü ile yapılan görüşmede 10 Nisandan sonra bu testlerin düzenli yapılacağı bilgisi alınmıştır. Süreç içinde hastalanan tüm sağlık çalışanlarının hiçbir hak kaybına uğratılmaması 
gerekmektedir. 

10.    Aile Hekimleri kendi nüfuslarındaki tüm 65 yaş üstü hastalarını aramakla yükümlüler. Bu uygulamadan şikayetçi değiller ancak 65 yaş hastası çok olan aile hekimleri zaman sıkıntısı yaşıyorlar. 65 yaş üstü hastalar raporlu ilaçlarını eczaneden alabilmekteler ancak raporsuz ilaçlarını teminde ASM’lere başvuruyorlar Aile hekimleri bu konuda tutum belirlemekte zorluk çekmektedirler. 
11.    Genellikle zorunlu olmadıkça ASM’lere gelmemeleri gerektiği bilgisi hastalara bildirilmiştir.

12.    Tüm ASM’lerde dönüşümlü çalışma biçimi uygulanmaktadır.
13.    ASM’ler surveyans için bilgi akışını sağlayan en önemli merkezlerdir ki pandemi kontrolünde bunun önemi çok büyüktür. Aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanları karantinada olan temaslıları, yurtdışından gelenleri, evde izlenen Covid hastalarını 14 gün boyunca aramaktadırlar. Telefonla ulaşamadıkları hastalara komşuları aracılığı ile ulaşmaları, bundan da sonuç alınamazsa hastanın adresine gitmeleri gerekmektedir. Bulaş açısından risk taşıyan bu uygulama nedeniyle aile hekimleri tedirgindir.  Bölge tabanlı değil nüfus tabanlı bir sistem olması karantinadaki hastaya ulaşımda ve pandemi kontrolünde çok büyük bir sıkıntı oluşturmaktadır. Aile hekimleri Sağlık Müdürlüğünden şeffaf  bir yönetim anlayışı beklemektedirler.

14.    Kronik hastalıkları sebebiyle işyerlerinden zorunlu izne ayırılan personel ve işçiler istirahat raporu alabilmek için ASM’lere başvurmakta, aile hekimleri sahte rapor vermek istememektedirler. 

15.    İşe giriş raporları için ASM’lerin işaret edilmesi bulaş riskini artırmaktadır.

16.    ASM’lerde özel ve acil durumlar dışında laboratuvar hizmeti verilmemektedir.

17.    İlçe Sağlık Müdürlüklerine (İSM) bağlı diğer birimler rutin işlerinin yanında filyasyon (saha incelemesi) çalışması yapmakta, uygun ekipmanlı iki kişilik ekipler  temaslı ve şüpheli Covid vakalarını evde ziyaret etmekte ve ilaçlarını ulaştırmakta,  test için örnekler almakta, işyerleri ve fabrikalara Covid pandemisi için uygulanacak tedbirler konusunda danışmanlık vermekte ve kontrol etmekte, karantinadakilerin sağlık sorunları ile ilgilenmekte, mevsimlik işçilerin muayenelerini yapmakta, 65 yaş üstü hastaların taleplerine yanıt vermekte,otogar ve havaalanlarında görevlendiren ekipler  personelin ve seyahat edecek olanların muayenelerini yapmakta, ASM’lerin  kişisel koruyucu ekipman ve dezenfektan ihtiyaçlarını sağlamaktadırlar.
Bu kurumlarda çalışan hekim ve sağlık çalışanlarına da 10 Nisan sonrası test yapılacağı bilgisi sağlık müdürlüğünce verilmiştir. 

18.    Covid19  ile  mücadelede ön saflarda yer alan ASM ve İSM  hekim ve sağlık çalışanları Sağlık Bakanlığının açıkladığı ücret artışından yararlandırılmalıdır.

19.    Gebe, kronik hastalık raporu bulunan (Diabet,Astım,Koah,Kalp hastalığı,Malignite gibi) ve 65 yaş üzeri birinci basamak sağlık çalışanlarına idari izin verilmeli ve çalışanlar hak kaybına uğratılmamalıdırlar.